به گزارش تابناک قم، «آیینه دق»، « داستان غمانگیز»، «سوهان روح»، «جنازهای در وسط شهر»، «وصله ناجور» و... همه و همه تعابیری است که مدتها است برای پروژهای به کار میرود که قرار بود تحولی بزرگ در زمینه حمل و نقل ریلی کشور به وجود بیاورد، رؤیایی که رئیس دولت نهم و دهم به هر قیمتی به دنبال تحقق آن بود.
امروز کمتر کسی است که داستان غمانگیز مونوریل قم را نشنیده باشد، پروژهای که کلنگ آن سال 88 به زمین زده شد و قرار بود طی 30 ماه اجرا شود و بخش عمدهای از بار ترافیکی شهر را بر دوش بکشد.
اما اکنون با گذشت بیش از 100 ماه از آغاز پروژه و با وجود حدود 220 میلیارد تومان هزینه، مونوریل در ایستگاه «ابهام» و «تردید» متوقف مانده و کسی پایان خوشی برای این داستان متصور نیست، این در حالی است که رئیس وقت ستاد حمل و نقل و مديريت مصرف سوخت كشور در همان ابتدای عملیات اجرایی این پروژه گفته بود «مردم قم مسافران اولين مونوريل كشور خواهند شد» و حال آنکه در عمل آنچه تاکنون نصیب مردم قم شده، ستونها و ایستگاههای عظیمالجثه بی خاصیتیست که به سوهان روحشان تبدیل شده است.
چگونه مونوریل به قم آمد؟
در سال 88شهردار وقت قم که این شهر را از کاروان اعتبارات قطار شهری جامانده میدید، به دنبال پیوستن قم به باشگاه حمل و نقل ریلی بود تا بتواند از اعتبارات خوبی که در آن زمان دولت به خطوط ریلی تخصیص میداد استفاده کند.
البته با وجود انجام مطالعات دو خط مترو برای شهر قم، شورای ترافیک کشور مصوبهای برای شهر قم نداشت و همچنان قمیها در حسرت داشتن مترو بودند و پیگیریهای شهردار قم نیز ثمر نداد و دولت زیر بار تصویب خطوط مترو قم نرفت.
اما از سوی دیگر زمانی که احمدینژاد شهردار تهران بود پس از کشوقوسهای فراوان توانسته بود از شورای شهر این شهر مصوبه احداث 6 کیلومتر مونوریل را بگیرد و پایههای آن را در میدان صادقیه برپا کند که در ادامه راه فرمانداری وقت تهران این پروژه را متوقف کرد که در آن زمان «فشارهای سیاسی» را عامل این اقدام فرمانداری اعلام کردند.
اندکی بعد از آن بود که احمدینژاد از سوی ملت ایران به عنوان رئیسجمهور انتخاب شد و شورای شهر تهران نیز قالیباف را به عنوان شهردار برگزید. گرچه احمدینژاد همچنان بر تکمیل پروژه مونوریل تهران تاکید داشت اما قالیباف که زمان امور پایتخت را بر عهده داشت، مونوریل را در شهر تهران غیرضروری دانست و هدیه نوروزی سال 82 احمدینژاد به تهرانیها را در نوروز 87 از آنها پس گرفت و پایههای مونوریل را جمعآوری کرد.
احمدینژاد که رؤیای خود را در تهران بر باد رفته میدید ناامید نشد و همچنان مترصد اجرای مونوریل در یکی از شهرهای کشور بود که شهردار قم به زعم خود از این فرصت استفاده کرد و با توجه به علاقهای که دکتر احمدینژاد به قم داشت، این بار پس از موافقت شورای شهر، به دولت پیشنهاد کرد اگر با یک خط مترو در قم موافقت شود؛ مجموعه مدیریت شهری قم حاضر است مونوریل را در قطر دیگر شهر اجرا کند.
به گفته عابدینی شهردار وقت قم این پیشنهاد در آن زمان با بررسی جوانب مختلف داده شد زیرا قرار بود مونوریل در مسیر رودخانه قم حرکت کند که بار مالی برای شهرداری نداشته و عملاً شهر از مزایای آن بهرهمند میشد.
از توجیهاتی که در آن زمان برای مونوریل آورده شد، یکی بحث ایستگاه مرکزی قطار پرسرعت تهران – قم – اصفهان بود که بر اساس مطالعات اولیه قرار بود در کنار پارکسوار شمالی و به نوعی در مجاورت ایستگاه نخست مونوریل اجرا شود و یکی از عوامل تغذیه مونوریل برای تأمین مسافر باشد.
همچنین بر اساس مطالعاتی که انجام شده بود جانمایی ترمینال مرکزی شهر قم نیز در پارکسوار شمالی دیده شده بود؛ بدین ترتیب این محدوده به یک نقطه تبادل سفر بین مونوریل، ایستگاه قطار پرسرعت و ترمینال مرکزی شهر تبدیل میشد که کارآمدی مونوریل در حمل و نقل مسافر را توجیه میکرد.
چه کسانی از مونوریل حمایت کردند
این پیشنهاد که در آن زمان حمایت نمایندگان مردم قم در مجلس، استاندار وقت و اعضای شورای اسلامی شهر را داشت، به سرعت از سوی دولت مورد قبول واقع شد و در کمتر از یک سال، دو خط ریلی، یکی مترو و دیگری مونوریل به قم اختصاص داده شد و در شورای عالی ترافیک به تصویب رسید و اینگونه بود که زنگ احداث مونوریل در قم به صدا درآمد.
بر اساس آنچه در آن زمان گفته شد قرار بود مونوریل از پارکسوار شمالی شروع شده و تا پردیسان به طول 18 کیلومتر ادامه داشته باشد که با توجه به بار ترافیکی سنگین رفت و آمد به پردیسان به ویژه در بلوار غدیر، مونوریل میتوانست این گره کور ترافیکی را باز کند.
پس از موافقت دولت با اجرای دو خط ریلی در قم، سازمان قطار شهری قم به ریاست استاندار وقت تشکیل شد و پس از آن با برگزاری مناقصه فاز نخست این پروژه به طول 6.2 کیلومتر از پارکسوار شمالی تا مصلای قدس، تیرماه 88 به مناقصه گذاشته شد و کنسرسیومی متشکل از گروه مپنا و شرکت کیسیون به عنوان برنده این مناقصه اعلام و قرارداد 180 میلیاردی احداث این فاز میان سازمان قطار شهری قم و کنسرسیوم مپنا و کیسیون منعقد شد و در مردادماه همان سال نیز کلنگ عملیات اجرایی مونوریل قم با حضور مشاور رئیسجمهور، استاندار قم، نمایندگان قم در مجلس شورای اسلامی و اعضای شورای اسلامی شهر قم به زمین زده شد.
اما هنوز مدتی از آغاز عملیات اجرایی مونوریل نگذشته بود که مخالفتها با آن آغاز شد تا جایی که صدای مخالفتها از درون شورای سوم بیش از بیرون بود که محمدرضا باقر پناهی عضو شورای سوم که در مراسم شروع به کار پروژه هم حضور داشت به پرچمدار مخالفین تبدیل شد.
وی معتقد بود که این پروژه بدون کار کارشناسی و مطالعات لازم آغاز شده و فرایند قانونی را نیز طی نکرده بنابراین توجیه فنی، اقتصادی و کارآمدی ندارد.
برخی دیگر نیز که اجرای مونوریل را در قم «سیاسی» میدانستند از آن به عنوان پروژه «تحمیلی» یاد میکردند و معتقد بودند این پروژه سازگار با فرهنگ شهر قم نیست و حتی آن را «نشانه بیفرهنگی» توصیف کردند.
مونوریل، شورای سوم شهر قم را به سه گروه تقسیم کرد، یک گروه به صوت مطلق موافق، یک گروه مخالفت صد در صد و گروهی نیز چون قرار بود دولت در این پروژه هزینه کند با آن مشکلی نداشتند اما مخالف عبور مونوریل از مقابل حرم مطهر بودند.
اما با وجود تمام مخالفتها و حتی ورود سازمان بازرسی کل کشور و دادستانی قم به ماجرای مونوریل، با اعتباراتی که دولت نهم و دهم به این پروژه تزریق کرد پیمانکار که منافع خود را تأمین شده میدید بدون توجه به حواشی، ستونهای مونوریل را یکی پس از دیگری در کف رودخانه قم کاشت.
بنبست حرم
البته مشکل بزرگی که ترمز مونوریل را کشید و از آن پس نتوانست زیر بار این مشکل قد راست کند «نحوه عبور مونوریل» از مقابل حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) بود.
بسیاری از کارشناسان مرتبط با مسائل مدیریت شهری، شهرسازی و معماری عبور منوریل در مقابل حرم مطهر از روی سطح را مخدوش کننده حریم قدسی حرم میدانستند ضمن اینکه تاکید داشتند این اتفاق از عوامل و موانع توسعه حرم مطهر در آینده خواهد بود.
در همین راستا با وجود اینکه تولیت سابق حرم مطهر با عبور مونوریل از مقابل حرم مطهر موافقت کرده بود اما به ناگهان در مراسم تودیع خود گفت: «چنانچه من زمانی موافق عبور مونوریل از مقابل حرم بودم امضای خود را پس میگیرم.»
هر چند پیشنهادهایی در خصوص عبور مونوریل از مقابل حرم مطرح شد اما هیچگاه این پیشنهادها عملی نشد و مونوریل وارد بنبستی شد که هیچ راه گریزی از آن نداشت.
حتی در همان زمان شهرداری قم به دولت پیشنهاد کرد که در بلوار امام موسی صدر تونلی با سه لاین اجرا شود که یک لاین آن برای رفت و برگشت مونوریل و دو لاین عبور ترافیکی در نظر گرفته شود که دولت با توجه به برآورد مالی آن که حدود 90 میلیارد بود با آن موافقت نکرد اما با این پیشنهاد که از این میزان 30 میلیارد شهرداری، 30 میلیارد وزارت کشور و 30 میلیارد دولت پرداخت کند، با ایجاد تونل موافقت کرد که البته هیچگاه اجرایی نشد.
هر چه زمان میگذشت این پروژه فرسایشیتر میشد تا جایی که پس از دولت دهم و عدم اعتقاد دولت یازدهم به پروژه مونوریل، بودجههای دولتی قطع و به قول شهردار فعلی قم این پروژه به «جنازهای در وسط شهر قم» تبدیل شد که حتی زمزمههای مبنی بر جمع شدن آن به میان آمد و برخی نیز معتقد بودند که میتوان با کاربری مونوریل از ساختمانهای آن برای کاربریهای تجاری و رستوران استفاده کرد اما در نهایت تصمیم بر این گرفته شد مسیر مونوریل کوتاهتر شود تا زودتر به مقصد برسد.
تبدیل مونوریل به شهربازی
مسیری که قرار بود در نهایت در دو فاز به 18 کیلومتر برسد با تصمیماتی که در استان گرفته شد به 4.7 کیلومتر کاهش یافت تا زودتر این «جنازه» از سطح شهر جمعآوری شود، گرچه این مسیر هیچ دردی از ترافیک قم درمان نمیکند و به تعبیر عباس ذاکریان عضو سابق شورای شهر و معاون کنونی حمل و نقل ترافیکی شهرداری قم که اتفاقا از موافقان مونوریل بوده است «راهاندازی قسمت نخست این پروژه تا میدان مطهری یک شهربازی است» که هیچ کاربردی برای مردم قم و مسافران ندارد.
پروژه مونوریل قم زمانی که شروع شد جزو پروژههای کاملاً دولتی بود و ردیف دولتی داشت شاید یکی از دلایلی که در آن مقطع شورای سوم حساسیت چندانی بر روی اجرای این پروژه نداشت این بود که اعتبارات آن از سوی دولت تأمین میشد.
اما آنچه بعداً در قالب قانون توسعه سامانههای حمل و نقلی اتفاق افتاد، 50 درصد هزینههای اجرای پروژه را بر روی دوش شهرداریها گذاشت که به گفته اعضای شورای شهر، شهرداری قم برای انجام و تکمیل این پروژه منابع و اعتبار لازم را ندارد؛ پروژهای که برآورد میشود همین مسیر کوتاه و بیاثر آن هزار میلیارد هزینه در بر داشته باشد.
همین موضوع باعث شد شورای شهر قم چهاردهم آبان ماه در شصت و هشتمین جلسه رسمی خود، ضمن مخالفت با تصویب لایحه متمم قرارداد مونوریل، ادامه این طرح را به مصلحت مردم قم ندانست و خواستار مختومه شدن هرچه زودتر پرونده آن شد.
البته با توجه به اینکه پروژه مونوریل قم پروژه کاملاً دولتی بوده و تمام هزینههای آن را تاکنون دولت پرداخت کرده است قاعدتاً شورای شهر که مصوبهای برای اجرا آن نداشته، نمیتواند آن را نیز متوقف کند بلکه تنها کاری که از شورا شهر میآید این است که به شهرداری ورود به این پروژه و هزینه کرد در آن را ندهد.
شورا صلاحیت تصمیمگیری ندارد
موضوعی که سخنگوی شورای شهر قم نیز بر آن صحه گذاشته و میگوید: «مونوریل یک طرح ملی و دولتی است که شهرداری قرارداد آن را منعقد نکرده و شورای شهر نیز به آن تنفیذ نداده، بنابراین شورا هیچ صلاحیتی برای تصمیمگیری در خصوص این طرح ندارد.»
حسین اسلامی تاکید میکند: مطابق تصمیم قانونگذار، 50 درصد هزینه این پروژه باید توسط شهرداری و آن هم از بودجه مردم تأمین شود که با توجه به وضعیت اقتصادی موجود، چنین ظرفیتی برای مدیریت شهری وجود ندارد.
وی با بیان اینکه دولت اگر میخواهد اعتبار خود را مصروف مونوریل کند، حرفی نیست، خاطرنشان میکند: شهرداری امکان انجام این طرح را از طریق منابع داخلی خود و پول مردم ندارد؛ دولت از ابتدا اعتباری را برای مونوریل قم مصرف کرده و باید آن را تمام کند، از این رو شورای شهر دخالتی نمیکند.
تخریب منتفی است
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری قم نیز به عنوان نماینده دولت با اشاره به توقف سهسال و نیمه مونوریل میگوید: منوریل قم با عدم مطالعه کارشناسی دقیق 220 میلیارد تومان بودجه دولتی را به هدر داد و امروز هیچ یک از تصمیمگیران در اجرای این پروژه پاسخگو نیستند.
محسن بهشتی با بیان اینکه مونوریل قم دیگر توجیه اقتصادی و ترافیکی و فنی ندارد با صراحت میگوید: شهرداری قم نمیتواند بودجهای به آن اختصاص دهد، مگر اینکه دولت بخواهد آن را به اتمام برساند.
با اشاره به اینکه هنوز تصمیم قطعی برای منوریل گرفته نشده و بنای تخریب را نداریم، میگوید: قرار است در جلساتی درباره این پروژه که اخیراً دیوان محاسبات به آن ورود کرده و از هزینههای آن نخواهد گذشت تصمیمگیری شود.
دفاع از مونوریل
البته با تمام تفاسیر، شهردار وقت قم که پیگیریهای وی منجر به تصویب دو خط ریلی قم از جمله مونوریل شد بود همچنان از این پروژه دفاع میکند و با رد مسائلی همچون غیر کارشناسی و بدون مطالعه بودن و تحمیل این پروژه به قم، میگوید: پیگیریهای فراوان و کمک نمایندگان استان، مدیران استان و اعضای شورای شهر باعث شد که این پروژهها تصویب شود ضمن اینکه سازمان برنامه و بودجه، چنین پروژهای را بدون مطالعه مصوب و ابلاغ نمیکند.
محسن عابدینی حواشی عبور مونوریل از مقابل حرم را مورد توجه قرار میدهد و میگوید: ما نیز معتقد بودیم که عبور مونوریل از مقابل حرم زیبنده نیست به همین علت پیشنهاد ایجاد زیر گذری سه لاینی در بلوار امام موسی صدر را مطرح کردیم که یک لاین را برای رفت و برگشت مونوریل و دو لاین برای عبور ترافیکی گرفته بودیم.
وی این پیشنهاد را ارزنده میداند و میگوید: اگر به همین شکل اجرا میشد مونوریل تبادل مسافر را در میدان مطهری در زیر سطح انجام میداد اما با وجود موافقت دولت با این طرح، اتفاقاتی افتاد که جلوی کار را گرفت.
شهردار اسبق قم معتقد است همین امروز نیز اگر این پیشنهاد اجرایی شود تمام مشکلات رفع میشود و مونوریل به همان اهدافی که از ابتدا برای آن ترسیم شده است خواهد رسید.
وی با تاکید بر اینکه اگر پروژه مونوریل از شمال رودخانه قم تا شهرک پردیسان اجرا میشد کمک بزرگی به حل مسائل ترافیکی قم به ویژه در بلوار مشکلات بلوار غدیر میکرد، خاطرنشان میکند: «اگر پروژهای را از ابتدا تا انتها با اهدافی که برای آن تعریف کردید به نتیجه برسانید این پروژه مثمرثمر خواهد بود اما این پروژه تیکه تیکه شود و تنها یک تیکه از آن اجرا شود طبیعی است که مشکلی را حل نمیکند و نتایجی که از آن انتظار میرود را برآورده نمیکند».
عابدینی همچنین با رد اظهارات شهردار فعلی قم و سابق اصفهان که گفته بود «پیشنهاد اجرای مونوریل را ابتدا به اصفهان دادند اما اصفهان زیر بار نرفته است»، میگوید: نخستین پیشنهاد را ما به احمدینژاد دادیم و بعد از ما کرمانشاه؛ حتی وقتی دو خط ریلی قم در آن سال به تصویب رسید صدای بسیاری از شهرهای از جمله اصفهان درآمد و به اینکه چرا قم یکی میلیونی در یک سال دو خط ریلی گرفته و اصفهان سهمیلیونی یک خط معترض بودند.
وی تصریح میکند: ما از برخی از ارتباطات سیاسی و انگیزههای شخصی آقای رئیسجمهور استفاده کردیم تا موفق به گرفتن این دو خط شدیم به همین دلیل در همان زمان شاهد اعتراض شدید اصفهان بودیم ولی در مجموع قم در این قصه متضرر نشد.
شهردار اسبق قم در پاسخ به این سؤال که چرا پروژه مونوریل از پردیسان به سمت مرکز شهر شروع نشد میگوید: به دلیل امکاناتی که در پارکسوار شمالی داشتیم از جمله دپوی مونوریل، پروژه از آنجا آغاز شد، ضمن اینکه قرار بود ترمینال عمومی شهر نیز به این محدوده منتقل شود.
وی خاطرنشان میکند: البته قرار نبود این پروژه 15 ساله اجرا شود؛ اگر پروژه طی سه سال به بهرهبرداری میرسد چندان تفاوتی نمیکرد که از کجا شروع شود زیرا کارآمدی و توجیه خود را داشت اما طولانی شدن آن، مشکلاتی را که هماکنون گریبان شهر را گرفته به وجود آورد.
عابدینی همچنین با بیان اینکه برخی میگویند چرا مونوریل به قم آمد اظهار میکند: از سال حدود 70 برخی از کلانشهرها مجوز مترو گرفته بودند اما با گذشت حدود 18 سال قم از آن بیبهره مانده بود که ما توانستیم با همین شیوه مترو را به قم بیاوریم و گرنه معلوم نبود چه زمانی خط مترو را برای قم تصویب کنند؛ ضمن اینکه ما با یک تیر چند نشان زدیم و توانستیم اعتبارات خوبی برای سایر پروژههای بزرگ شهر دریافت کنیم.
اذعان به اشتباه
حسن بختیاری عضو شورای سوم، چهارم و پنجم که از موافقان دیروز و مخالفان امروز اجرای پروژه منوریل قم است می گوید: «من در ابتدا با پروژه مونوریل موافق بودم و در خصوص عبور از مقابل حرم مطهر مخالف.»
وی یادآور می شود: با توجه به اینکه قرار بود دولت اعتبارات لازم را تأمین کند موافق بودم و قاعدتاً اگر قرار بود هزینه پروژه از محل اعتبارات شهری و از جیب مردم قم پرداخت شود به هیچوجه موافق آن نبودم.
نائب رئیس شورای شهر قم با تاکید بر اینکه امروز مخالف مونوریل هستیم خاطرنشان میکند: با توجه به تغییرات شرایط اجرای پروژه، طولانی شدن زمان اجرا، افزایش هزینهها تا هزار میلیارد و تغییر نقطههای تبادل سفری عملاً هیچ توجیهی برای آن متصور نیستیم و به صراحت با این پروژه مخالف هستم.
وی با بیان اینکه در اوایل شورای چهارم نیز طرحی را به منظور توقف اجرای مونوریل تا تعیین تکلیف و پاسخگویی به ابهامات مطرح شده نوشتم تاکید میکند: با وجود اینکه اکثریت اعضای شورای چهارم این طرح را امضا کردند اما متأسفانه با اعمالنفوذها و فشارهایی که آورده شد به نتیجه نرسید.
بختیاری اظهار میکند: اگر ما مسیری را قبلاً رفتیم و امروز به نتیجه رسیدیم که این مسیر سود و منفعتی برای مردم ندارد باید با شجاعت بگوییم و تبعات آن را بپذیریم.
وی با بیان اینکه قطعاً ممکن است مردم ما را مورد سؤال قرار بدهند، تصریح میکند: ما اجازه نداریم برای اینکه خودمان را زیر سؤال نبریم هزینه چند صدمیلیاردی را به مردم شهر تحمیل کنیم و ادعا کنیم ما همچنان در آن مسیر هستیم و اشتباه نکردیم.
نائب رئیس شورای اسلامی شهر قم مصوبه اخیر شورای شهر را بسیار خوب و در جهت مصالح مردم و به نوعی اصلاح یک اشتباه و خطایی که درگذشته انجام شده میداند و میگوید: در این خطا و اشتباه بخشهای مختلفی دخیل بودند که یک بخش از آن هم شورای وقت بوده که در این اشتباه نقش داشته است؛ ما نمیتوانیم برای اینکه نگوییم اشتباه کردیم صدها میلیارد هزینه به مردم قم هزینه کنیم که این خارج از انصاف و منطق است.
وی همچنین پرده از برخی از حواشی پروژه مونوریل بر میدارد میگوید: مشکلات از همان ابتدا پیش آمد؛ رئیس سازمان قطار شهری استاندار بود و مدیرعامل این سازمان نیز صرفاً با مجموعه استانداری همکاری میکرد و اصولاً در ارائه گزارش به شورای سوم همکاری لازم را نمیکرد و در آن مقطع ما نمیتوانستیم پاسخ سؤالهای خود را به درستی بگیریم و شورا نیز ابزاری نداشت برای اینکه بخواهد ورود جدی به مسئله مونوریل داشته باشد.
بختیاری با بیان اینکه تصمیمات پشت پردهای که در مجموعه قطار شهری گرفته شد کاملاً در جهت تأمین منابع پیمانکار بود، اظهار میکند: افزایش سطح ایستگاهها و اقدامات مربوط به بخش سویل پروژه صورت گرفت که صرفاً در جهت پرکردن حجم قرارداد بود.
وی تاکید میکند: در طول اجرای قرارداد به واسطه دستورکارهای بیمنطق و خلافی که توسط سطوح مختلف از مدیرعامل وقت تا سطوح پایینتر مدیریت پروژه صورت گرفت منجر به انجام بسیاری از کارهای اضافی در این پروژه شود.
شورای شهر بیاطلاع از تصمیمات مونوریل
نائب رئیس شورای شهر قم با بیان اینکه اصولاً تصمیمگیریها به هیچ عنوان به اطلاع شورا رسانده نمیشد میگوید: پیگیریهایی را هم که ما در خصوص کسب اطلاعات از تصمیمات میکردیم به جایی راه پیدا نمیکرد.
وی با بیان عبور مونوریل از مقابل حرم به چالش اساسی پروژه تبدیل شد اظهار میکند: شاید اگر چالشها و کشمکشهای مربوط به عبور مونوریل از مقابل حرم مطهر و مباحث فرعی و سیاسی مطرح نمیشد پروژه مونوریل میتوانست در زمان موعد خودش به بهرهبرداری برسد و کارکردهای ابتدایی و حداقلهای خود را داشته باشد.
بختیاری با بیان اینکه امروز با گذشت یک دهه از پروژهای که قرار بود 30 ماهه به بهرهبرداری برسد همچنان بلاتکلیف است، خاطرنشان میکند: در شورای چهارم هم بحث مونوریل موضوع اساسی و کشمکشهای اساسی بین اعضا بود و تقریباً هر تصمیمی که در مورد مونوریل گرفته میشد با رأی لب مرزی و حداقلی رأی میآورد.
وی با بیان اینکه عملاً پروژه مونوریل صرفاً در بخش سویل به منظور پرکردن حجم قرارداد جلو رفت، میگوید: به همین دلیل با وجود اینکه هنوز نحوه عبور مونوریل از مقابل حرم مطهر شروع نشده بود و تکلیف قطعه قبل از حرم مشخص نبود ساختوسازها در قطعه بعد از حرم آغاز شد که این کار کاملاً برای تأمین منابع پیمانکار صورت گرفت.
نائب رئیس شورای اسلامی شهر قم با اشاره به تنها مصوبه جدی شورای چهارم در خصوص مونوریل اظهار میکند: در آن مقطع شهرداری اعلام کرد تکمیل پروژه مونوریل 100 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد و بر اساس قانون توسعه سامانههای حمل و نقل ریلی باید 50 درصد آن نیز توسط شهرداری تأمین شود که شورای چهارم مشروط بر اینکه پروژه به بهرهبرداری برسد به شهرداری اجازه داد 50 درصد این اعتبار را تأمین کند.
وی خاطرنشان میکند: با پیشنهادهایی که در خصوص ایجاد قطار پرسرعت تهران – قم- اصفهان در محدوده بلوار پیامبر اعظم صورت گرفت و همچنین منتفی شدن احداث ترمینال مرکزی شهر در محدوده پارکسوار شمالی، عملاً توجیهپذیری حمل و نقلی پروژه مونوریل به لحاظ تبادل سفر و انتقال مسافر به نوعی منتفی شد.
بختیاری با بیان اینکه پروژههای عمرانی اگر در موعد مقرر و بازه زمانی مشخص به بهرهبرداری توجیهپذیر هستند، یادآور میشود: اگر یک پروژه عمرانی طولانی شود همین نکته در بسیار موارد سبب فقدان توجیهپذیری آن میشود که پروژه مونوریل هم از این دست پروژهها بود.
پروژه هزارمیلیاردی
وی تاکید میکند: این پروژه با قرارداد 180 میلیاردی آغاز به کار کرد اما امروز با ادعاهای غلطی که پیمانکار دارد تا تکمیل شود تبدیل به یک پروژه هزار میلیارد میشود و قاعدتاً ما باید ببینیم که خروجی این هزار میلیارد پروژه مونوریل چه چیزی خواهد بود چه نفعی در حمل و نقل مسافر خواهد داشت؟
وی با بیان اینکه امروز این پروژه توجیهپذیری خود را از دست داده است، میگوید: تاکنون حدود 230 میلیارد تومان برای این پروژه هزینه شده است و برای تکمیل آن باید 750 میلیارد تومان دیگر که بخشی از آن ادعا پیمانکار و بخشی هم کارهای باقی مانده است هزینه شود که اصولاً هیچ منطق صحیحی اجازه این هزینه کرد را نمیدهد.
نائب رئیس شورای شهر قم با بیان اینکه شهرداری قم برای انجام و تکمیل این پروژه منابع و اعتبار لازم را ندارد، اظهار میکند: اصولاً با توجه از نظر ما این پروژه فاقد کارکرد است ما مجاز نیستیم برای آن که کارکردی در حمل و نقل شهری ندارد مبلغی را هزینه کنیم.
وی با اشاره به مصوبه شورای پنجم مبنی بر عدم هزینه کرد شهرداری قم در پروژه مونوریل میگوید: متأسفانه ما در نظام تصمیمگیری در کشور و شهر قم، شجاعت تصمیمگیری را در بسیاری از مدیران نمیبینیم و در همین وضعیت فعلی برخی از مسئولان استانداری که زمانی جزو مخالفان درگوشی مونوریل بودند امروز جزو موافقان درگوشی مونوریل شدهاند.
بختیاری تاکید میکند: این افراد ادعا میکنند که مخالف اجرای پروژه مونوریل بودند اما هیچ نقطه ثبت شده علنی از این مخالفتها وجود ندارد اما نقششان این بود که درگوشی میگفتند که پروژه مونوریل به چه دردی میخورد.
وی تصریح میکند: این افراد امروز هم جزو موافقان درگوشی مونوریل شدهاند یعنی اینکه در مجامع عمومی، گفتگو با خبرنگاران و مقابل مردم میگویند مونوریل به درد نمیخورد اما در سازمان قطار شهری مینشینند آنجا شورا را مورد عتاب و خطاب قرار میدهند چرا جلوی اجرای مونوریل را گرفتهاید و باید مونوریل تکمیل شود.
تناقض در رفتار و گفتار مدیران
نائب رئیس شورای شهر قم میگوید: این تناقض نکته جالب و قابل تأملی است که متأسفانه در مجموعه مدیریت استان دیده میشود که به نظرم باید شجاعت تصمیمگیری در بحث مونوریل به صورت شفاف و روشن وجود داشته باشد.
وی تاکید میکند: متأسفانه نه مجموعه شهرداری و نه مجموعه قطار شهری حاضر نیستند مطالعات مهندسی ارزش را بر روی پروژه مونوریل انجام دهند و علت آن این است که نتیجه آن را میدانند چه خواهد بود نمیخواهند وارد فضای تصمیمگیری منطقی شود.
بختیاری با بیان اینکه پروژه مونوریل تنها مطالعات فاز صفر را داشت، خاطرنشان میکند: قرارداد این پروژه به صورت APC منعقد شد که در این قراردادها بسیاری از موارد و جزییات در حین کار تعیین تکلیف میشوند که به دلیل مسائل و مشکلاتی که بعدها خود را نشان داد این نوع قراردادها از نحوه اجرای پروژههای عمرانی کنار گذاشته شد.
وی با بیان اینکه این پروژه به بهرهبرداری هم که برسد کارکردی در حمل و نقل شهری قم نداشته و مسافری نخواهد داشت میگوید: آیا این پروژه با هزار میلیارد تومان هزینه، میتواند نقشی که برای حمل و نقل وجود دارد ایفا کند و آیا ما منابع تأمین آن را داریم.
نائب رئیس شورای شهر قم اظهار میکند: بر اساس برآوردها هزینه جا به جایی هر مسافر از پارکسوار شمالی تا حرم مطهر با مونوریل 15 هزار تومان خواهد بود در حالی که همین مسیر را مسافران با تاکسی میتوانند با هزار تومان طی کنند؛ بنابراین شهرداری باید یارانه بپردازد، آیا شهرداری توان دادن یارانه برای چنین کار غیرضروری را دارد؟
«چاه ویل» مونوریل
وی با بیان اینکه اگر امروز پروژه مونوریل متوقف شود به صرفهتر است، تصریح میکند: اگر مونوریل به بهرهبرداری برسد تبدیل به یک «چاه ویل» برای شهرداری میشود که شهرداری باید همه درآمدهای مردم را به حلقوم مونوریلی بریزد که هیچ کارکردی هم نخواهد داشت که از این جهت باید تصمیمگیری در خصوص مونوریل با شجاعت انجام شود.
بختیاری در عین حال تخریب آنچه تاکنون احداث شده را درست نمیداند و میگوید: ایستگاههایی که ایجاد شده قابلیت تغییر کاربری دارد و باید با یک بازطراحی مجدد برای سازههای موجود از آنها برای کارکردهای دیگر شهری استفاده شود که زیان ناشی از توقف پروژه کمتر شود.
درست یا غلط، زشت یا زیبا، کارشناسی یا غیر کارشناسی، با توجیه اقتصادی یا بدون توجیه، تاکنون بیش از 220 میلیارد تومان در پروژه مونوریل قم از جیب بیتالمال هزینه شده که به راحتی نمیتوان از آن چشمپوشی کرد بنابراین امروز باید با استفاده از نظرات کارشناسی تصمیمی جدی در این زمینه اتخاذ شود که کمترین زیان را به دنبال داشته باشد و پایان این داستان غمانگیز را کمی تلطیفتر کند.
مهدی جعفری